در عرف جامعهی ما عموما تقسیم وظایف امور جاری زندگی مشترک به این شکل است که سهم زیادی از امور منزل، تربیت فرزندان وموارد مشابه آن‌ها بر عهده زن می‌باشد. هیچ یک از این موارد تکلیف قانونی زن نیست و او می‌تواند در قبال انجام آن‌ها از همسر خود اجرت المثل (دستمزد) بخواهد.
اجرت المثل در ماده 336 قانون مدنی آمده است و یکی از مصادیق آن، اجرت المثل ایام زوجیت یا اجرت المثل زن در زندگی زناشویی می‌باشد. ماده 29 قانون حمایت از خانواده، ماده 336 را در خصوص اجرت المثل زوجه اینطور تکمیل می‌کند که اگر زن کارهایی را که شرعا بر عهده او نبوده به دستور همسرش و با عدم وجود نیت بخشش اجرت آن انجام داده باشد و این مسئله برای دادگاه ثابت شود، دادگاه اجرت المثل یا دستمزد معادل کارهایی را که او انجام داده را محاسبه و مرد را مکلف به پرداخت آن می‌کند.
در چه صورتی اجرت المثل به زن تعلق می‌گیرد؟
شرایط خاصی برای محاسبه و پرداخت اجرت المثل وجود دارد که اگر آن شرایط نزد دادگاه محرز بشود، میزان اجرت المثل تعیین و پرداخت آن بر مرد واجب می‌شود. شرایط ریز از جمله مهم‌ترین شرایطی است که به موجب آن می توان در مورد اجرت المثل صحبت کرد:
- انجام امور به دستور مرد بوده و زن مجبور به اطلاعت بوده است.
- زن راضی به انجام رایگان امور نبوده و حق خود را نبخشیده است.
- طلاق به درخواست زوج بوده و بر اساس آن حق اجرت المثل به زن تعلق گرفته است.
- مرد به دلیل عدم تمکین و یا تخلف زن از انجام وظایف زناشویی درخواست طلاق نداده باشد.
چنانچه شروط فوق برقرار باشد و به اثبات دادگاه برسد، قاضی پرونده را با کارشناسان مربوطه جهت محاسبه اجرت المثل ارجاع می‌دهد. پس از بررسی انبوهی از پرونده‌های اجرت المثل می‌توان گفت عموما رای به نفع زوجه صادر می‌شود و فرآیند اثبات شروط بالا سخت نیست. به طور عنوان مثال برای اثبات مورد دوم همین که زن بگویند نیت او، کار رایگان نبوده کافی است.
مواردی بوده است که در دادگاه رای به رد درخواست اجرت المثل می دهد و عموما علت آن رایگان بودن انجام امور منزل در عرف جامعهی ایرانی می‌باشد. بهتر است قبل از هر اقدامی درخصوص اجرت المثل یکبار با کارشناسان حقوقی مشورت نمایید. فراموش نشود که با توجه به قوانین مربوط به طلاق توافقی ، اجرت المثل در این نوع از طلاق بر اساس توافق بین زوجین بررسی می‌شود.
طلاق به درخواست زوجه چه ارتباطی با پرداخت اجرت المثل دارد؟
چنانچه طلاق به درخواست زوج باشد و زن رضایت به طلاق نداشته باشد، حق دریافت اجرت المل برای زن تعریف می شود و از طرف او قابل ابررسی است. در این شرایط دادگاه پرونده را بررسی و در صورت تایید به کارشناسان مربوطه ارجاع می‌دهد تا اجرت المثل محاسبه گردد.
مبلغ اجرت المثل چگونه محاسبه می‌شود؟آیا اجرت المثل تمامی زنان یکسان است؟
در ابتدا دادگاه تشکیل شده، ادعای زن و پاسخ مرد را می‌شوند؛ در صورت تایید شرایط زن برای دریافت اجرت مثل، پرونده به کارشناسان معتمد قضایی جهت محاسبه اجرت المثل ارسال می‌شود. کارشناس معتمد با توجه به تحصیلات زوجه، وضعیت اشتغال، تعداد فرزندان، محل زندگی، امکانات زندگی مشترک و... مبلغ اجرت المثل را تعیین و به دادگاه اعلام می‌کند. مبلغ تعیین شده، از طرف زن و مرد قابل اعتراض است.
اجرت المثل چگونه قابل دریافت است؟ مراحل رسیدگی به درخواست اجرت المثل
برای طرح دعوی در خصوص محاسبه و دریافت اجرت المثل، در ابتدا لازم زوجه یا وکیل او به مراج قضایی مراجعه کرده و درخواست خود را مطرح کنند. ثبت این شکایات عموما از طریق دفترخدمات الکترونیک سیستم قضایی میسر بوده و همراه داشتن شناسنامه و عقدنامه برای ثبت نهایی آن الزامی است. پس از ثبت شکایات نوبت دادرسی به زوجین ابلاغ شده و در وقت مقرر دادگاه برگزار می‌شود. دریافت اجرت المثل مستلزم تایید شرایط زوجه در دادگاه می‌باشد. پس از صدور حکم حق اعتراض برای زوجین وجود داشته و در صورت عدم توان مرد مبنی بر پرداخت اجرت المثل، ارائه درخواست اعسار از پرداخت اجرت المثل برای او ممکن است.
آیا اجرت المثل قابل قسط‌بندی است؟
چنانچه مرد توان پرداخت اجرت المثل را نداشته باشد می تواند به دادگاه درخواست اعسار از پرداخت اجرت المثل داده و در صورت تایید آن توسط دادگاه، پردخت اجرت المثل قسط‌بندی می‌شود. این امر در شرایطی کحقق می‌شود که علاوه ناتوانی مرد در پرداخت مبلغ، اموال با ارزش، در حد اجرت المثل هم نداشته باشد.
آیا عدم پرداخت اجرت المثل جرم است؟
در صورت صدور رای و اجرایی شدن حکم آن، پرداخت اجرت المثل از نظر قانونی بر مرد واجب شده و چنانچه مرد در جهت پرداخت یا تقسیط (اعسار از پرداخت اجرت المثل) اقدامی نکند، مشمول پیگرد قانونی می‌شود و زن می تواند حکم جلب او را دریافت کند.
